Monty

Negentig jaar nadat op 11 november 1918 Duitsland en de geallieerden de Wapenstilstand tekenden in een treinwagon bij Compiègne, verscheen voor het eerst een integrale Nederlandse vertaling van De laatste dagen der mensheid van de Oostenrijkse joodse auteur Karl Kraus (1874-1936).

‘t Barre Land viert deze historische gebeurtenissen met een uitvoering van een grootse satire op de Eerste Wereldoorlog. De voorstelling, een stevig drieluik met twee pauzes, werd in Nederland lovend onthaald en in Vlaanderen geselecteerd voor het Theaterfestival ’09. Voor zijn aandeel in De laatste dagen der mensheid werd Martijn Nieuwerf genomineerd voor de Arlecchino, de Nederlandse prijs voor de beste mannelijke bijrol van het seizoen.

Het Utrechtse gezelschap bewerkt wel vaker onspeelbaar geachte theaterteksten (zie bijvoorbeeld Faust twee en Torquato Tasso van Goethe), maar deze keer gaan ze bijzonder ver: De laatste dagen der mensheid is wellicht het omvangrijkste toneelstuk dat ooit is geschreven, met de meeste rollen, de meeste dialecten en de meeste scènewisselingen. Het behandelt in vijf bedrijven de vijf oorlogsjaren en speelt zich af in de straten van Wenen en Berlijn, in loopgraven en veldhospitalen, in theaters en onderzeeërs.
Kraus monteert de verbijsterend wrede wereld om zich heen door gesprekken, reclamefolders, speeches en kranten te citeren. ‘De onwaarschijnlijkste daden, waarvan hier melding wordt gemaakt, zijn echt gebeurd; ik heb slechts beschreven wat er is gedaan. De onwaarschijnlijkste gesprekken die hier worden gevoerd zijn woord voor woord zo uitgesproken; de schrilste verzinsels zijn citaten.’

De laatste dagen der mensheid is een vernietigende oorlogsverklaring aan de geestelijke malaise en een over-volledige staalkaart van de literaire en journalistieke wereld, die gespiegeld wordt in de stilistische veelvormigheid van het stuk. Komen onder meer aan bod: de open dramaturgie van Shakespeare, het expressionistische Stationendrama van Strindberg, de taalkunst en de sociale spot van Nestroy, de fantastische operette van Offenbach. En een voorspel op het politieke montagetheater van Brecht, de monomane scheldtirades van Bernhard en de taalkundige analyses van Jelinek.

Deze ongeëvenaarde toneeltekst, door Erik Bindervoet en Robbert-Jan Henkes vertaald, werd met illustraties van Aart Clerkx, uitgebreid achtergrond- en bronnenmateriaal uitgegeven door De Harmonie. Bindervoet en Henkes zullen het ensemble van ‘t Barre Land voor deze gelegenheid versterken en de voorstellingen opluisteren met De allerlaatste dagen der mensheid: nieuw materiaal vol met hedendaagse citaten.

van en met Vincent van den Berg, Erik Bindervoet, Margijn Bosch, Anouk Driessen, Robbert Jan Henkes, Ingejan Ligthart Schenk, Martijn Nieuwerf, Czeslaw de Wijs
tekst Karl Kraus

de pers over De laatste dagen der mensheid

 De laatste dagen der mensheid is een briljant werk, verbluffend geschreven en vertaald, door de spelers en vertalers van ’t Barre Land met verve en humor gespeeld; een genadevolle uitputtingsslag. (…) Het is een van de gewaagdste voorstellingen van dit seizoen, een rijkgeschakeerd stemmenspel met flitsende terzijdes, bittere aanklachten en valse samenzweringen tussen koningen, regeringsleiders, ministers en generaals. – Kester Freriks, NRC Handelsblad, 2008

De taal van Bindervoet en Henkes is toegankelijk, zeer doeltreffend en vol herhalingen, woordspelingen en onverwachte wendingen, waarmee de acteurs hun lol op kunnen. De zeer rijke tekst wordt met grote snelheid gespeeld, maar door een zeer nauwkeurige dosering en precies de juiste dynamiek weet ’t Barre Land de aandacht van de toeschouwer zo te sturen, dat de inhoud helder blijft. – Judith Blankenberg, Theatercentraal.nl, 2008

Alle toneelregisters gaan open. Ruim baan voor de vleesgeworden hilariteit die Kraus zelf moet zijn geweest als hij delen uit zijn stuk voor volle zalen en hallen als performance deed. Alle rust daarnaast voor een vileine, hersenknersende dialoog die drie kwartier duurt, geen moment verveelt, erom schreeuwt af en toe de rewind-knop te mogen hanteren (mogen we die nog een keertje horen?), door Martijn Nieuwerf en Margijn Bosch transparant en helder verklankt – een wonder van toneelspelen dat ieder nadoen, iedere imitatie of mimesis is ontstegen. (…) Grootse toneelavond! – Loek Zonneveld, De Groene Amsterdammer, 2008